- GENEL AÇIKLAMALAR ve KORUNAN HUKUKSAL YARAR:
Hakaret suçu ve cezası, Türk Ceza Kanunu’muzun “kişilere karşı suçların” düzenlendiği ikinci kısmının “şerefe karşı suçlar” kenar başlıklı sekizinci bölümünde “Kişinin Hatırasına Hakaret Suçu” ile birlikte kaleme alınmış bulunmaktadır. Hakaret suçu ancak ve ancak icrai hareketler sonucunda işlenebilen bir suç tipidir.
Hakaret suçunun cezası nedir? Bir kimseye onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnat eden veya sövmek suretiyle bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığına saldıran kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır. Hakaretin alenen işlenmesi halinde ceza altıda biri oranında artırılır. Kurul hâlinde çalışan kamu görevlilerine görevlerinden dolayı hakaret edilmesi hâlinde suç, kurulu oluşturan üyelere karşı işlenmiş sayılır. Ancak, bu durumda zincirleme suça ilişkin madde hükümleri uygulanır. Ayrıca hakaret suçunun nitelikli hallerinin işlenmesi halinde faile verilecek ceza arttırılacaktır.
Hakaret suçu ile korunan başlıca hukuksal yarar ‘insan şerefidir.’ Şeref, gerek insanın içsel olarak kendisine beslediği değer gerekse de başkalarının gözündeki değeri ve saygınlığıdır. Mağdurun onur, şeref ve saygınlığının rencide edecek nitelikteki herhangi bir isnat veya değer yargısının açıklanması ile birlikte suç da tamamlanmış sayılır. Mağdurun gerçek anlamda onur ve şerefinin zarara uğrayıp uğranmadığı aramaya gerek bulunmadığından dolayı hakaret suçu, soyut tehlike suçudur.
SUÇUN MADDİ UNSURLARI (Fail, Mağdur, Fiil, Netice, Nedensellik Bağı)
- Fail ve Mağdur:
Hakaret suçunun faili bakımından özel nitelik aranmaksızın herkes bu suçun faili olabilir. Yine aynı şekilde herkes; sosyal, ekonomik, milliyet durumu, eğitim düzeyi önem arz etmeksizin bu suçun mağduru olabilir. Ancak mağdurun Cumhurbaşkanı olması halinde kanunun bu hususu TCK 299. Maddede özel olarak düzenlediğinden dolayı fail 125. Maddedeki ‘hakaret suçundan’ değil 299. Maddedeki ‘Cumhurbaşkanına hakaret suçundan’ ceza alacaktır.
Mağdurun belirlenmesi – Madde 126:
(1) Hakaret suçunun işlenmesinde mağdurun ismi açıkça belirtilmemiş veya isnat üstü kapalı geçiştirilmiş olsa bile, eğer niteliğinde ve mağdurun şahsına yönelik bulunduğunda duraksanmayacak bir durum varsa, hem ismi belirtilmiş ve hem de hakaret açıklanmış sayılır.
Hakaret suçunun mağduru mutlaka belirli bir kişi olmalı veya en azından hakaretin içeriğinden bu kişinin belirlenebilir bir kişi olması gerekmektedir. Herhangi bir mağduru hedef almayan hakaret içeren sözler hakaret suçunu oluşturmayacaktır. Zira Türk Ceza Kanunu bu hususu 126. Maddede düzenlenmiştir.
Şeref sadece yaşayan canlı insanlara izafe edilen bir kavramdır. Bu bakımdan ölmüş kimselere karşı yapılacak olumsuz değer yargısı belirtilen ifadeler veya onur, şeref ve saygınlığını rencide edici bir isnat halinde 125. Maddedeki hakaret suçu oluşmayacaktır. Bu halde oluşacak suç, 130. Maddedeki ‘kişinin hatırasına hakaret suçudur.’
Hakaret suçu faili, hakaret içeren sözleri ile bazen birden fazla kişiyi hedef almış olabilir. Bu kişilerden bazıları doğrudan yüzlerine yani ‘huzurlarında’ bazıları ise yokluklarında yani ‘gıyaplarında’ yapılan hakaretin mağduru olmuş olabilirler. Örneğin, ‘senin ananı avradını sinkaf yaparım’ şeklinde yapılan bir hakaret suçunda, mağdur sayısı üçtür. İlk olarak huzurda, yani yüze karşı yapılan hakaretin muhatabı birinci mağdurdur. Birinci mağdurun annesi ve eşi ise ikinci ve üçüncü mağdurlarıdır. Hakaret suçu, ikinci ve üçüncü mağdurun gıyaplarında işlendiğinden dolayı en az üç kişinin bu hakareti işitmiş olması gerekmekte yani ‘ihtilat unsuru’ sağlanmış olması gerekmektedir. İhtilat unsurunun da varlığı halinde fail tek hakaret fiiliyle birden fazla mağdur yarattığı için TCK 43. Madde gereği tek bir hakaret cezası verilecek ancak bu ceza dörtte birinden dörtte üçüne kadar artırılacaktır.
- Fiil, Netice, Nedensellik Bağı:
Hakaret – Madde 125:
(1) Bir kimseye onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnat eden veya sövmek suretiyle bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığına saldıran kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır. Mağdurun gıyabında hakaretin cezalandırılabilmesi için fiilin en az üç kişiyle ihtilat ederek işlenmesi gerekir.
(2) Fiilin, mağduru muhatap alan sesli, yazılı veya görüntülü bir iletiyle işlenmesi halinde, yukarıdaki fıkrada belirtilen cezaya hükmolunur.
(3) Hakaret suçunun;
a) Kamu görevlisine karşı görevinden dolayı,
b) Dini, siyasi, sosyal, felsefi inanç, düşünce ve kanaatlerini açıklamasından, değiştirmesinden, yaymaya çalışmasından, mensup olduğu dinin emir ve yasaklarına uygun davranmasından dolayı,
c) Kişinin mensup bulunduğu dine göre kutsal sayılan değerlerden bahisle,
İşlenmesi halinde, cezanın alt sınırı bir yıldan az olamaz.
(4) Hakaretin alenen işlenmesi halinde ceza altıda biri oranında artırılır.
(5) Kurul hâlinde çalışan kamu görevlilerine görevlerinden dolayı hakaret edilmesi hâlinde suç, kurulu oluşturan üyelere karşı işlenmiş sayılır. Ancak, bu durumda zincirleme suça ilişkin madde hükümleri uygulanır.
Hakaret suçu nedir? Hakaret suçu, bir kişiye sövmek suretiyle veya bir kimseye onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnat etmek suretiyle işlenebilir.
Hakaret suçunun seçimlik hareketlerinden olan bir kimseye onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnat etme davranışını, sövme fiilinden ayıran temel unsur bir değer yargısı içermemesi ve de bahse konu isnadın doğrulu veyahut yanlışlığının test edilebilir olmasıdır. İkisi arasındaki farkı bir örnekle anlatacak olursak; bir kişiye ‘katil’ demek sövme fiilini oluştururken, ‘sen (B)’yi geçen yıl Belgrad ormanlarında öldürdün ve katilsin.’ demek ise somut bir fiil isnat etmek suretiyle hakaret suçunu oluşturur. İkinci örnekteki somut bir fiil isnadını içeren beyanların yer, zaman ve kişi bakımından test edip doğruluğunu veya yanlışlığını tespit edebilmek mümkünken; ilk örnekteki sövme davranışı ise herhangi bir teste tabi olunamayacak kadar soyut bir değer yargısıdır.
Hakaret suçunun unsuru olarak düzenlenmiş bulunan “ihtilat”; en az üç kişinin isnat edilen fiil veya olgu veya sövmeyi öğrenmiş olması demektir. Aleniyet ve ihtilat farklı kavramlardır. Aleniyet için hakaretin diğer insanlarca algılanabilmesi imkanının oluşturulması yeterliyken, ihtilatta hakaretin algılanabilme imkanı yeterli değil, hareketin mutlaka algılanmış olması gerekmektedir. Bir diğer farklılık ise aleniyette hakaretin sayısı ve kimliği belirsiz kişilerce algılanabilme imkanı yeterliyken, ihtilat kimliği belirli en az üç kişiyle gerçekleştirilmelidir. Aleniyet, hakaretin belirsiz ve çok sayıda kişi tarafından öğrenilmesini mümkün kılacak şekilde gerçekleştirilmesidir. İhtilat unsurunun gerçekleşmesi için üç kişinin bir arada olmaları aranmadığı gibi bahse konu hakareti aynı anda öğrenmiş olmaları da şart değildir.
Hakaret suçunun doğrudan doğruya bir kişinin yüzüne karşı işlenmesi halinde huzurda hakaret suçunun işlenmesinden söz edilecektir. Telefon ve hatta mektup gibi iletişim araçlarıyla yapılan hakaretler dahi huzurda sövme suçu olarak kabul görmektedir. Huzurda işlenen hakareti birden fazla kişi duymuş ise, bu takdirde, duruma göre ‘aleniyetten’ kaynaklı nitelikli hal de uygulanır. Hakaretin doğrudan doğruya olmayıp mağdurun yokluğunda yani gıyabında işlenmesi de mümkündür. Bu durumda hakaretin en az üç kişi ile ihtilat ederek işlenmesi gerekir. İhtilat, en az üç kişinin isnat edilen fiil veya olgu veya sövmeyi öğrenmiş olmaları demektedir.
Hakaret suçunun düzenlendiği 125. Maddenin üçüncü ve dördüncü fıkraları cezanın arttırılmasını gerektiren nitelikli haller olarak düzenlenmiştir.
- Hakaret Suçunun Nitelikli Halleri (TCK 125. Madde/ 3. ve 4. Fıkra):
A) Suçun Kamu Görevlisine Karşı Görevinden Dolayı İşlenmesi:
Hakaret suçunun bu nitelikli halinin suça uygulanabilmesi bakımından failin evvela bir kamu görevlisi olması gerekmektedir. Dikkat edilmesi gereken nokta mağdur olan kamu görevlisinin hakarete muhatap olmasının sebebi, kamu görevlisine görevinden dolayı hakaret edilmiş olmasıdır. Kamu görevlisi mesai dışındayken ve hatta emekli olmuşken dahi, geçmişte yapmış olduğu kamu görevi sebebi ile hakaret edilmişse yine de bu nitelikli hal uygulama alanı bulacaktır. Hakaret ile kamu görevi arasında nedensellik bağı bulunmak zorundadır.
B) Suçun Dini, Siyasi, Sosyal, Felsefi İnanç, Düşünce ve Kanaatlerini Açıklamasından, Değiştirmesinden, Yaymaya Çalışmasından, Mensup Olduğu Dinin Emir ve Yasaklarına Uygun Davranmasından Dolayı İşlenmesi:
Daha evvel eski Türk Ceza Kanunu döneminde din özgürlüğüne karşı işlenen suçlar bahsinde düzenleme alanı bulan bu nitelikli hal, yeni Türk Ceza Kanunu döneminde kapsamı genişletilmek suretiyle yeniden kaleme alınıp hakaret suçunun nitelikli hali olarak düzenlenmiştir.
C) Kişinin Mensup Bulunduğu Dine Göre Kutsal Sayılan Değerlerden Bahisle İşlenmesi:
Hakaret suçunun bu nitelikli halinin tatbik edilebilmesi için, dini değerler üzerinden somut ve belirli bir kimseye hakaret edilmesi gerekmektedir. Buna karşılık, belirsiz sayıda kişiye yönelik ve onların dini değerlerini aşağılayıcı davranışlar söz konusu ise TCK 216. Maddedeki ‘halkı kin ve düşmanlığa tahrik veya aşağılama’ suçu oluşacaktır.
D) Suçun Alenen İşlenmesi:
Hakaret suçunun aleni bir şekilde işlenmesi halinde faile verilecek ceza arttırılacaktır. Aleniyet, belirsiz sayıda kişinin hakaret sayılan filli öğrenme imkanını elde etmiş olması demektir. Hakaretin diğer kişilerce mutlaka duyulması veya işitilmesi zorunluluk olmayıp, diğer kişilerce hakaretin öğrenilme imkanının oluşturulması hakaret suçunun aleni işlenmesi bakımından yeterlidir. İster huzurda isterse de ihtilat unsuru sağlanarak gıyapta hakaret suçu işlensin, aleniyet bu her iki halde de mümkündür. Örneğin basın yayın yolu ile gerçekleştirilen hakaretlerle, işlek bir sokak girişine asılan hakaret içerikli afişlerde aleniyet unsuru gerçekleşmiştir.
Haksız fiil nedeniyle veya karşılıklı hakaret – Madde 129:
(1) Hakaret suçunun haksız bir fiile tepki olarak işlenmesi halinde, verilecek ceza üçte birine kadar indirilebileceği gibi, ceza vermekten de vazgeçilebilir.
(2) Bu suçun, kasten yaralama suçuna tepki olarak işlenmesi halinde, kişiye ceza verilmez.
(3) Hakaret suçunun karşılıklı olarak işlenmesi halinde, olayın mahiyetine göre, taraflardan her ikisi veya biri hakkında verilecek ceza üçte birine kadar indirilebileceği gibi, ceza vermekten de vazgeçilebilir.
Hakaret suçunun bir haksız fiile tepki olarak işlenmesi halinde cezada indirim yapılabileceği gibi ceza vermekten vaz da geçilebilir.
Ayrıca kendisine yapılan kasten yaralama suçuna tepki olarak hakaret suçunun işlenmesi halinde de faile ceza verilmeyecektir.
Hakaret suçunun karşılıklı olarak işlenmesi halinde, olayın işlenişine göre, taraflardan her ikisi veya biri hakkında verilecek ceza üçte birine kadar indirilebileceği gibi, ceza vermekten de vazgeçilebilir.
SUÇUN MANEVİ UNSURLARI (Kast, Olası Kast, Bilinçli Taksir, Taksir)
- Kast, Olası Kast, Bilinçli Taksir, Taksir:
Hakaret suçu ancak kasten işlenebilen bir suçtur. Eğer suç olası kast ile işlenmişse, cezası indirilerek verilecektir. Hakaret suçunun gıyapta işlenmiş olması halinde kastın kapsamına ihtilat unsuru da dahil edilmelidir. Şöyle ki, örneğin (B) ile yaptığı telefon görüşmesi esnasında (C) kişisinin gıyabında hakaretler savuran (A) kişisi, ihtilat unsuru gerçekleşmediği için cezalandırılmayacaktır. Ancak telefon görüşmesi esnasında (C) hakkında ettiği hakaretlerin (B)’nin arkadaşları olan (D) ve (E)’nin de işittiğini bilmesi halinde ihtilat gerçekleşeceğinden dolayı (A) kişisi cezalandırılacaktır.
SUÇUN ÖZELLİK ARZ EDEN DİĞER HUSUSLARI (Teşebbüs, İçtima, İştirak)
- Hukuka Uygunluk Sebepleri, Teşebbüs, İçtima, İştirak:
Hakaret suçunu hukuka uygun hale getiren pek çok sebep bulunmaktadır. Özellikle ihbar ve şikayet hakkının kullanılması, savunma dokunulmazlığı, haber verme hakkı ve mağdurun rızası hukuka uygunluk sebeplerini sıralamak mümkündür. Hatta meşru savunma amacıyla hakarette bulunmak dahi hakaret suçunun hukuka uygunluk sebeplerinden biri olabilmektedir.
Hakaret suçu olarak değerlendirilemeyecek bir diğer hukuka uygunluk sebebi ise basının “haber verme hakkıdır.” Haber verme sonucu yapılan ağır eleştiriler her ne kadar kırıcı ve incitici olsa da, Yargıtay kararlarında da sıklıkla tespit edildiği üzere güncel olması, gerçek olması, kamunun ilgi ve alakasına mazhar olması ve de son olarak verilen haber ile kullanılan ifade arasında düşünsel bir bağ olması halinde hakaret suçu olarak kabul edilemeyecektir. Özellikle topluma mal olmuş sanatçı, siyasetçi, oyuncu, futbolcu gibi kişilerin bu tür ağır eleştirilere karşı olan tahammül seviyesinin toplumun geri kalanından çok daha fazla olması gerekmektedir.
Hakaret suçu, salt hareket suçu olması sebebiyle teşebbüse elverişli değildir. Ancak mektup gibi vasıtalarla yapılan hakaret fiili icra hareketleri bölümlere ayrılabildiği oranda teşebbüse elverişlidir.
Fail, farklı zamanlarda tek bir kişiye karşı birden fazla hakaret suçunu işlemesi halinde TCK 43. Maddedeki zincirleme suç hükümleri gereğince bir kez cezalandırılır ancak cezası dörtte birinden dörtte üçüne kadar artırılır. Diğer yandan birden fazla kişiye karşı aynı anda tek bir hakaret içeren sözün sarf edilmesi halinde yine TCK 43. Maddedeki zincirleme suç hükümleri uyarınca verilecek ceza dörtte birinden dörtte üçüne kadar arttırılacaktır. Buna karşılık değişik zamanlarda işlenen hakaret suçunun mağdurları farklı kişiler ise mağdur sayısınca hakaret suç oluşur ve zincirleme suçtan söz edilemez.
Hakaret suçunun düzenlendiği 125. Maddenin son fıkrasında ‘Kurul hâlinde çalışan kamu görevlilerine görevlerinden dolayı hakaret edilmesi hâlinde suç, kurulu oluşturan üyelere karşı işlenmiş sayılır. Ancak, bu durumda zincirleme suça ilişkin madde hükümleri uygulanır.’ hükmü düzenlenmiş bulunmaktadır. Esasında TCK 43. Maddesinde düzenlenmiş bulunan zincirleme suç hükümleri ile kolayca aşılabilecek bir problem, kanun koyucu tarafından gereksiz olarak son fıkrada hakaret suçunun nitelikli hali olarak düzenlenmiştir.
HAKARET SUÇU İLE İLGİLİ YARGITAY KARARLARI
- Yargıtay CGK, E. 2019/18-371, K. 2020/422, T. 15.10.2020
- Hakaret Suçu
- TCK 125. Madde
“Sanığın eşinin hasta olması, doktor tarafından yazılan 10 adet iğneden 6 adedinin yapıldığı 7. iğneyi yaptırmak için gittiklerinde katılanın reçeteyi sorduğu, yanlarında olmaması sonrasında deftere bakma ya da doktora danışma yoluyla vatandaşın işini görmesi gereken katılanın bunu yapmayarak ‘Beni ilgilendirmez reçetenizi verin yoksa yapmam.’ diyerek tartışmayı başlattığı, eşinin hastalığı ve iğnenin basit bir inceleme ile vurulması mümkün iken bunu yapmayan katılanın haksız davranışı ile çıkan tartışma sonrasında sanığın eylemin gerçekleştiği anlaşıldığı halde TCK’nın 129. maddesinin uygulanması gerekirken uygulanmadan hüküm kurulması doğru olmamıştır.” (Yargıtay CGK, E. 2019/18-371, K. 2020/422, T. 15.10.2020)
- Ankara Bölge Adliyesi 6. CD, E. 2018/3858, K. 2019/1051, T. 25.04.2019
- Hakaret Suçu
- TCK 125. Madde
“…Sanığın sekiz yaşındaki oğluna yönelik yaralamaya teşebbüs olayı ile ilgili olarak mağdurların görev yapmakta oldukları jandarma karakolunda mağdur velisi sıfatıyla şikayetinin tespit edilmesinden sonra mağdur oğlunun ifadesinin tespiti için karakola gelen sanığın karakol komutanının karakol dışında görevde olması nedeniyle oğlunun ifadesinin alınamaması üzerine suç tarihinde tekrar oğlu ile birlikte karakola gittiği, bu kez zorunlu müdafi ve pedagog temin edilemediğinden ifade işleminin öğleden sonra yapılacağı söylenerek bekletilmesi üzerine, atılı sözleri söylediği anlaşıldığından… cezasının TCK’nın 129/1. maddesi uyarınca takdiren 1/3 oranında indirilmesine karar verildi.” (Bkz. Ankara Bölge Adliyesi 6. CD, E. 2018/3858, K. 2019/1051, T. 25.04.2019)
- Yargıtay 18. CD, E. 2019/10072, K. 2020/4564, T. 18.2.2020
- Hakaret Suçu
- TCK 125. Madde
“… Sanığın aşamalarda “ben olay günü elimde çekiçle inşaatta tadilat yapıyordum, müştekinin eşimle bağırarak konuştuğunu bu molozları eşine söyle atmayacaksınız şeklinde sözler söylediğini duymam üzerine yanlarına koşarak gittim, elimdeki çekici çalıştığım yere bırakarak yanlarına gittim, daha önce eşime darp uyguladıkları için hemen koşarak gittim, eşimi oradan uzaklaştırdım telefon ile polisi aradım kesinlikle ben ve eşim küfür etmedik, çekiçle üzerine yürümedim, daha önce aramızda husumet olduğundan şikayetçi olmuş” şeklindeki savunması karşısında, olayın çıkış nedeni ve gelişmesi değerlendirilerek sonucuna göre TCK’nın 129, maddesinde düzenlenen haksız tahrik hükümlerinin uygulanıp uygulanmayacağının tartışılmaması … bozmayı gerektirir.” (Bkz. Yargıtay 18. CD, E. 2019/10072, K. 2020/4564, T. 18.2.2020)
- (Yargıtay 4. Ceza Dairesi – Karar: 2014/33171)
- Hakaret Suçu
- TCK 125. Madde
Sanığın, sosyal paylaşım sitesi üzerinden müştekiye hitaben “C. oto yıkama” ve temyize gelmeyen sanık “A.. K..” profilleri adı altında gönderilen hakaret içerikli mesajları beğenmekten ibaret eyleminin, bu mesajların sanık tarafından da internet ortamında paylaşılıp veya başkalarına aktarılmadığı taktirde hakaret suçunun unsurlarını oluşturmayacağı, kişisel değerlendirme kapsamında kalacağı gözetilmeden ve bu husus araştırılmadan, yetersiz gerekçeyle hükümlülük kararı verilmesi, bozma nedenidir (Yargıtay 4. Ceza Dairesi – Karar: 2014/33171).
İLETİŞİMİNİZ HALİNDE ANTORYUM HUKUK BÜROSU ve CEZA AVUKATI ÇALIŞANLARI OLARAK CEZA DOSYALARINIZDA; SORUŞTURMA AŞAMASINDAN MAHKEME SÜRECİNE KADAR HER AŞAMADA SİZİ TEMSİL ETMEYE VE HUKUKİ DESTEK ve DANIŞMANLIK HİZMETİ SUNMAYA HAZIRIZ. ANTORYUM HUKUK BÜROSU OLARAK AVUKAT-MÜVEKKİL ARASINDA KURULAN VEKALET İLİŞKİSİNİ ÖNEMSİYOR, VEKİLLE DUYULAN GÜVENİN GEREĞİNİ YERİNE GETİRMEK İSTİYORUZ. DETAYLI BİLGİ İÇİN İLETİŞİM:☎️ 0534-419-19-91
