- CEZA YARGILAMASINDA GAİP KİMLERE DENİR?
Ceza yargılamasında “gaip” kavramı, hukuki olarak farklı bir alana aittir ve doğrudan ceza muhakemesi hukukuna özgü bir kavram değildir. Gaiplik daha çok medeni hukuk kavramıdır. Ancak ceza yargılamasında bir kişinin uzun süre bulunamaması, nerede olduğunun bilinmemesi gibi durumlarda, bu kişi gaiplik durumuna benzer şekilde değerlendirilebilir.
🔹 Gaip Nedir? (Genel Hukuki Anlamda)
Gaip, Türk Medeni Kanunu’na göre:
- Uzun süre kendisine ulaşılamayan,
- Hayatta olup olmadığı bilinmeyen,
- Ölüm tehlikesi içinde kaybolmuş veya uzun süredir haber alınamayan kişi anlamına gelir.
Gaiplik kararı, kişinin ölümüne dair kesin bilgi olmasa bile, hakkında ölüm karinesi uygulanabilmesi için verilir.
🔸 Ceza Yargılamasında Gaiplik
Ceza yargılamasında doğrudan “gaip” terimi kullanılmaz; bunun yerine:
- Kaçak (CMK m. 247): Yargılamadan kaçan, saklanan veya bulunamayan sanıklar için kullanılır.
- Tebligata rağmen ulaşılamayan kişiler için özel usuller (örn. ilanen tebligat, yoklukta yargılama) uygulanır.
- Ancak ceza davasındaki sanık ya da tanık, gerçek anlamda ölü ya da gaip olmuşsa, bu durum ceza yargılamasını doğrudan etkiler. Örneğin:
- Sanık gaip olmuşsa, hakkında dava düşer.
- Tanık gaip olmuşsa, beyanı başka yollarla alınmaya çalışılır.
🟨 Sonuç:
“Gaip”, ceza yargılamasında teknik bir terim değildir; daha çok medeni hukuk kökenli bir kavramdır. Ceza hukukunda ise benzer durumlar kaçaklık, yokluk, ulaşılamama gibi ifadelerle açıklanır.
- CEZA YARGILAMASINDA GAİPLİK KARARININ VERİLMESİNİN ŞARTLARI NELERDİR?
Ceza yargılamasında “gaiplik kararı” doğrudan Ceza Muhakemesi Kanunu’nda (CMK) düzenlenmiş bir müessese değildir. Gaiplik, asıl olarak Türk Medeni Kanunu’nda (TMK) yer alır ve kişinin hayatta olup olmadığının bilinmemesi durumunda uygulanan bir hukuki yoldur.
Ancak ceza muhakemesinde, sanığın uzun süre kayıp olması, ölüm tehlikesi içinde kaybolması veya hayatta olup olmadığının bilinmemesi durumları ortaya çıkarsa, medeni hukuktaki gaiplik kararı ceza yargılamasını etkileyebilir.
🔹 Ceza Yargılamasında Gaiplik Kararına İlişkin Şartlar (Dolaylı Yoldan)
Ceza davasında bir kişi hakkında gaiplik kararı verilebilmesi değil, medeni hukukta verilen gaiplik kararının ceza davasına etkisi söz konusudur. Bu yüzden, ceza yargılamasında aşağıdaki şartlar altında davanın düşmesi veya durması gündeme gelir:
1. Sanığın Ölüm Tehlikesi İçinde Kaybolmuş Olması
- Sanık, örneğin deprem, savaş, deniz kazası gibi olaylarda kaybolmuş ve bulunamamışsa,
- Mahkeme, kişinin ölmüş sayılabileceği kanaatindeyse, mirasçılar ya da savcılık tarafından medeni hukuk hükümlerine göre gaiplik talep edilir.
2. Sanıktan Uzun Süredir Haber Alınamıyorsa (5 yıl)
- Sanığın nerede olduğu bilinmiyor ve kendisine ulaşılamıyorsa,
- Gaiplik kararı almak için medeni hukukta dava açılır (TMK m. 32–33).
3. Medeni Hukuka Göre Gaiplik Kararı Verilmesi
- Yetkili asliye hukuk mahkemesi, gerekli ilan süresi sonunda kişiyi gaip ilan ederse,
- Bu karar ceza mahkemesine sunulur.
4. Ceza Mahkemesinin Gaiplik Kararı Sonrasında Hareketi
- Sanık hakkında ölüm/gaiplik kararı varsa, ceza mahkemesi CMK m. 223/8 uyarınca kamu davasının düşmesine karar verir.
🟨 Özetle: Ceza Yargılamasında Gaiplik Kararı İçin Gerekli Şartlar
| Şart | Açıklama |
| Sanığın ölüm tehlikesinde kaybolması | Medeni hukukta 1 yıl sonunda gaiplik talep edilebilir |
| Sanığın uzun süre haber alınamaması | 5 yıl sonra gaiplik talebi yapılabilir |
| Mahkemece gaiplik kararı verilmesi | Asliye hukuk mahkemesi tarafından karar verilir |
| Ceza mahkemesine sunulması | Ceza mahkemesi kamu davasının düşmesine karar verir |
📌 Not: Ceza mahkemesi doğrudan gaiplik kararı vermez. Bu karar sadece medeni hukuk yolu ile alınabilir ve sonuçları ceza yargılamasına etki eder.
- CEZA YARGILAMASINDA GAİPLİK KARARI VERİLMESİNİN SONUÇLARI NELERDİR?
1. Sanık Gaip Olursa (Nerede Olduğu Bilinmiyorsa):
- Ceza yargılamasında sanığın bulunamaması hâlinde, doğrudan gaiplik kararı değil, kaçaklık kararı (CMK m. 247) verilir.
- Ancak kişi uzun süre kayıpsa, ölmüş olabileceği düşünülüyorsa, mahkemeye gaiplik kararı verilmesi için bildirimde bulunulabilir (TMK açısından).
- Sanık öldüyse veya hakkında ölüm karinesi/gaiplik kararı verilmişse, ceza davası düşer.
➡️ Sonuç: Sanığın gaipliği sabit olursa, ceza davası kamu davasının düşmesiyle sona erer (CMK m. 223/8).
2. Tanık veya Mağdur Gaip Olursa:
- Tanığın ya da mağdurun uzun süre kayıp olması, delil toplanmasını zorlaştırabilir.
- Bu durumda:
- Önceki beyanları okunur (CMK m. 211),
- Tanık ölmüş veya bulunamıyorsa, dolaylı delil yolları kullanılır (belgeler, kamera kayıtları vb.).
➡️ Sonuç: Yargılamaya devam edilir, fakat savunma hakkı zedelenmemelidir.
3. Ceza Zaman Aşımı Açısından Etkisi:
- Gaip kişinin bulunamaması, bazı durumlarda zaman aşımı süresinin işlemesini durdurabilir.
- Ancak bu, kaçaklık kararı olan sanıklar için daha geçerlidir.
🟨 Özet: Ceza Hukukunda Gaipliğin Sonuçları
| Durum | Sonuç |
| Sanık gaipse ve öldüğü sanılıyorsa | Gaiplik kararı sonrası dava düşer |
| Sanık kayıpsa ama öldüğü ispatlanmamışsa | Kaçak kararı verilir, yokluğunda yargılama yapılır |
| Tanık veya mağdur gaipse | Önceki beyanlar kullanılır, dolaylı deliller toplanır |
| Gaiplik netleşirse (ölüm karinesi vs.) | Ceza sorumluluğu sona erer |
- GAİPLİK KARARI VERİLEN KİŞİYE GÜVENCE BELGESİ VERİLEBİLİR Mİ?
- Hayır, gaiplik kararı verilen kişiye güvence belgesi verilmesi mümkün değildir.
- Çünkü:
- 🔹 1. Gaiplik Kararı
- Gaiplik, Türk Medeni Kanunu’na (TMK) göre verilen bir sivil hukuk kararıdır ve kişinin ölüm tehlikesi içinde kaybolması ya da uzun süre haber alınamaması durumlarında, hakkında ölmüş gibi işlem yapılmasına olanak sağlar.
- Gaiplik kararı verilmiş bir kişi, hukuken ölmüş sayılır.
- Bu nedenle artık ceza yargılamasına katılması veya güvence belgesi talep etmesi fiilen ve hukuken mümkün değildir.
- 🔹 2. Güvence Belgesi
- Güvence belgesi ise, Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) m. 249 kapsamında, kaçak durumdaki bir sanığa teslim olmadan önce verilebilecek bir belgedir.
- Amaç, sanığın gelmesini sağlamak ve yakalanmadan ifade verebilmesine olanak tanımaktır.
- Güvence belgesi yalnızca yaşayan, ulaşılabilir ama saklanan kişilere verilir.
- 🟥 SONUÇ:
| Kavram | Hukuki Dayanak | Uygulanabilirlik |
| Gaiplik | TMK m. 31–33 | Kişi ölmüş varsayılır, artık davaya katılamaz |
| Güvence Belgesi | CMK m. 249 | Kaçak sanığa verilir, gaibe verilmez |
- ➡️ Gaip olan kişiye güvence belgesi verilemez, çünkü kişi artık hukuken hayatta olmayan biri gibi kabul edilir.
- GAİPLİK KARARI VERİLEN KİŞİ HAKKINDA YOKLUĞUNDA TUTUKLAMA KARARI VERİLEBİLİR Mİ?
Hayır, gaiplik kararı verilen kişi hakkında yokluğunda tutuklama kararı verilemez. Sadece yakalama kararı verilebilir. Yokluğunda tutuklama kararı verilebilecek kişiler sadece kaçaklardır.
- İLETİŞİMİNİZ HALİNDE ANTORYUM HUKUK BÜROSU ve CEZA AVUKATI ÇALIŞANLARI OLARAK CEZA DOSYALARINIZDA; SORUŞTURMA AŞAMASINDAN MAHKEME SÜRECİNE KADAR HER AŞAMADA SİZİ TEMSİL ETMEYE VE HUKUKİ DESTEK ve DANIŞMANLIK HİZMETİ SUNMAYA HAZIRIZ. ANTORYUM HUKUK BÜROSU OLARAK AVUKAT-MÜVEKKİL ARASINDA KURULAN VEKALET İLİŞKİSİNİ ÖNEMSİYOR, VEKİLLE DUYULAN GÜVENİN GEREĞİNİ YERİNE GETİRMEK İSTİYORUZ.
- DETAYLI BİLGİ İÇİN İLETİŞİM:☎️ 0534-419-19-91
