- GENEL AÇIKLAMALAR ve KORUNAN HUKUKSAL YARAR:
İş ve çalışma hürriyetinin ihlali suçu ve cezası, Türk Ceza Kanunu’muzun ‘kişilere karşı suçların’ düzenlendiği ikinci kısmının ‘hürriyete karşı suçlar’ kenar başlıklı yedinci bölümünde “Tehdit, Şantaj, Cebir, Kişiyi Hürriyetinden Yoksun Kılma, Eğitim ve Öğretim Hakkının Engellenmesi, Kamu Hizmetlerinden Yararlanma Hakkının Engellenmesi, Kişiyi Hürriyetinden Yoksun Kılma, Siyasi Hakların Kullanılmasının Engellenmesi, İnanç, Düşünce ve Kanaat Hürriyetinin Kullanılmasını Engelleme, Konut Dokunulmazlığının İhlali, Sendikal Hakların Kullanılmasının Engellenmesi, Nefret ve Ayırımcılık, Kişilerin Huzur ve Sükununu Bozma, Israrlı Takip, Haberleşmenin Engellenmesi” kaleme alınmış bulunmaktadır. İş ve çalışma hürriyetinin ihlali suçu ancak ve ancak icrai hareketler sonucunda işlenebilen bir suç tipidir.
İş ve çalışma hürriyetinin ihlali suçunun cezası nedir? İş ve çalışma hürriyetinin ihlali suçunun cezası, cebir veya tehdit kullanarak ya da hukuka aykırı başka bir davranışla, iş ve çalışma hürriyetini ihlal eden kişiye, mağdurun şikayeti halinde, altı aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası verilir. Ayrıca, çaresizliğini, kimsesizliğini ve bağlılığını sömürmek suretiyle kişi veya kişileri ücretsiz olarak veya sağladığı hizmet ile açık bir şekilde orantısız düşük bir ücretle çalıştıran veya bu durumda bulunan kişiyi, insan onuru ile bağdaşmayacak çalışma ve konaklama koşullarına tabi kılan kimseye altı aydan üç yıla kadar hapis veya yüz günden az olmamak üzere adlî para cezası verilir. Diğer yandan, cebir veya tehdit kullanarak, işçiyi veya işverenlerini ücretleri azaltıp çoğaltmaya veya evvelce kabul edilenlerden başka koşullar altında anlaşmalar kabulüne zorlayan ya da bir işin durmasına, sona ermesine veya durmanın devamına neden olan kişiye altı aydan üç yıla kadar hapis cezası verilir.
İş ve çalışma hürriyetinin ihlali suçunun koruduğu hukuksal yarar herhangi bir zorlama olmaksızın kişilerin çalışabilmelerini, iş ve sanatlarını icra edebilmelerini ve bu yolla toplumsal yararın ve de ekonomik çalışma düzeninin korunması amaçlanmaktadır. Diğer bir korunan hukuksal yarar ‘sömürülme yasağıdır.’
SUÇUN MADDİ UNSURLARI (Fail, Mağdur, Fiil, Netice, Nedensellik Bağı)
- Fail ve Mağdur:
İş ve çalışma hürriyetinin ihlali suçunun birinci fıkrası bakımından; yaşı, milliyeti ve cinsiyeti önem arz etmeksizin işçi, işveren veya bağımsız çalışan herkes suçun faili olabilmektedir. Suçun mağduru bakımından da tıpkı faili bakımından olduğu gibi özel bir nitelik aranmamakta ve birinci fıkranın mağduru herkes olabilmektedir.
İş ve çalışma hürriyetinin ihlali suçunun ikinci ve üçüncü fıkrasının düzenleniş tarzı itibariyle mağdur bakımından özgü nitelikli bir hal söz konusudur ve mağdur ‘çaresizliği, kimsesizliği ve bağlılığı’ bakımından sömürülmeye müsait olan kişidir. Bunun doğal bir sonucu olarak ikinci ve üçüncü fıkra bakımından fail ancak mağdurun ‘çaresizliği, kimsesizliği ve bağlılığını’ sömüren kişi olabilecektir.
- Fiil, Netice, Nedensellik Bağı:
İş ve çalışma hürriyetinin ihlali – Madde 117:
(1) Cebir veya tehdit kullanarak ya da hukuka aykırı başka bir davranışla, iş ve çalışma hürriyetini ihlal eden kişiye, mağdurun şikayeti halinde, altı aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası verilir.
(2) Çaresizliğini, kimsesizliğini ve bağlılığını sömürmek suretiyle kişi veya kişileri ücretsiz olarak veya sağladığı hizmet ile açık bir şekilde orantısız düşük bir ücretle çalıştıran veya bu durumda bulunan kişiyi, insan onuru ile bağdaşmayacak çalışma ve konaklama koşullarına tabi kılan kimseye altı aydan üç yıla kadar hapis veya yüz günden az olmamak üzere adlî para cezası verilir.
(3) Yukarıdaki fıkrada belirtilen durumlara düşürmek üzere bir kimseyi tedarik veya sevk veya bir yerden diğer bir yere nakleden kişiye de aynı ceza verilir.
(4) Cebir veya tehdit kullanarak, işçiyi veya işverenlerini ücretleri azaltıp çoğaltmaya veya evvelce kabul edilenlerden başka koşullar altında anlaşmalar kabulüne zorlayan ya da bir işin durmasına, sona ermesine veya durmanın devamına neden olan kişiye altı aydan üç yıla kadar hapis cezası verilir.
İş ve çalışma hürriyetinin ihlali suçu nedir? İş ve çalışma hürriyetinin ihlali suçu, mağdurun çaresizliğinden, kimsesizliğinden veya bağlılığından faydalanıp ücretsiz olarak ya da orantısız derecede düşük ücretle çalıştırılarak veya cebir ve tehdit kullanılarak mağdurun ekonomik bakımdan gelir elde etme imkanının kısmen veya tamamen ortadan kaldırılmasıdır.
- Cebir ve Tehdit Kullanılarak İş ve Çalışma Hürriyetinin İhlali (TCK 117. Madde/ 1. Fıkra):
Cebir veya tehdit kullanarak ya da hukuka aykırı başka bir davranışla, mağdurun iş ve çalışma hürriyetini ihlal eden fail, iş ve çalışma hürriyetinin ihlali suçundan cezalandırılacaktır. ‘İhlal etme’ deyimi mağdurun iş ve çalışma hürriyetinin tamamen elinden alınması şeklinde anlaşılmamalı, iş ve çalışma hürriyetinin önemli derecede azaltılması veya sınırlandırılması sonucu da suçun tamamlanması bakımından yeterlidir.
- İş ve Çalışma Hürriyetinin İhlali Suçunun Cebir Kullanılarak İşlenmesi: Mağdurun veya bir yakınının, suçun işlenmesi anında sergileyeceği direnci kırmak için veya daha sonrasında göstereceği direnci engellemek için gösterilen fiziki müdahaleye cebir denir.
- İş ve Çalışma Hürriyetinin İhlali Suçunun Tehdit Kullanılarak İşlenmesi: Mağdurun veya bir yakınının, TCK 106. Maddede sayılan korunan hukuksal değerlerle bağlı kalınmaksızın herhangi bir değerinin tehlikeye uğratılacağından bahisle mağdurun iş ve çalışma hürriyetinin kaldırılması halidir.
- İş ve Çalışma Hürriyetinin İhlali Suçunun Hukuka Aykırı Başka Bir Davranışla İşlenmesi: Hukuka aykırı olmak kaydıyla mağdurun herhangi bir sebeple iş ve çalışma hürriyetinin kaldırılması halidir. Örneğin hileli davranışlar, kişilerin karar verme ve bu karar sonucunda hareketlerini yönlendirme yeteneklerini ellerinden aldıkları için hukuka aykırı bir davranış olarak nitelendirilmesi mümkündür. Dikkat edilmesi gereken nokta eğer bu hileli davranış sonucunda mağdur lehine bir yarar sağlayacak olursa bu ihtimalde oluşacak suç, iş ve çalışma hürriyetinin ihlali suçu değil dolandırıcılık suçu olacaktır.
- Çaresizliğini, Kimsesizliğini ve Bağlılığını Sömürmek Suretiyle Kişi veya Kişilerin Çalışma Hürriyetinin İhlal Edilmesi (TCK 117. Madde/ 2. Fıkra):
Çaresizliğini, kimsesizliğini ve bağlılığını sömürmek suretiyle kişi veya kişileri ücretsiz olarak veya sağladığı hizmet ile açık bir şekilde orantısız düşük bir ücretle çalıştıran veya bu durumda bulunan kişiyi, insan onuru ile bağdaşmayacak çalışma ve konaklama koşullarına tabi kılan kimse iş ve çalışma hürriyetinin ihlali suçundan cezalandırılacaktır.
- Çaresizlik: Mağdurun içinde bulunduğu ve üstesinden tek başına gelemeyeceği maddi veya manevi anlamdaki elverişsiz durumudur.
- Kimsesizliği: Mağdurun bakımını ve geçimini sağlayacak hiç kimsesinin bulunmayışı olarak anlaşılmalıdır.
- Bağlılığı: İş ve çalışma hürriyetinin ihlali suçu bakımından gerek ailevi, gerek sözleşmesel gerekse de sair diğer bağlarla failin mağdur üzerinde sahip olduğu etkiyi ifade etmekte olup; fail bu sebeplerin verdiği imkanlarla mağdur üzerindeki hakimiyetini kötüye kullanmaktadır.
İş ve çalışma hürriyetinin ihlali suçunun ikinci fıkrası, iki farklı seçimlik hareketle işlenebilecek tarzda düzenlenmiştir.
- Çaresiz, kimsesiz veya bağlılığının sömürülmesi bakımından bu kişilerin ya ücretsiz olarak bir işte çalıştırılması veyahut da sağladıkları hizmet ile açık bir şekilde orantısız sayılacak bir ücrete çalıştırılmaları gerekmektedir.
- İş ve çalışma hürriyetinin ihlali suçunun işlenebilmesi bakımından seçimlik hareketli bir diğer unsur ise çaresiz, kimsesiz veya bağlılık bakımından sömürülmeye açık bu kişilerin insan onuruyla bağdaştırılamayacak çalışma ve konaklama koşullarına tabi tutulmuş olması gerekmektedir. Önemle vurgulamakta fayda vardır ki, iş ve çalışma hürriyetinin ihlali suçundan faili sorumlu tutabilmek için sayılabilmesi için hem çalışma hem de konaklama koşullarının her ikisinin de insan onuruyla bağdaştırılamayacak derecede kötü olması aranmaktadır.
İş ve çalışma hürriyetinin ihlali suçunun üçüncü fıkrası, ikinci fıkrada düzenlenen suçun hazırlık hareketleri niteliğinde bulunan bazı eylemlerini cezaya tabi kılmıştır. Bu bakımdan çaresiz, kimsesiz veya bağlılığı bakımından sömürülmeye muhtaç kişilerin, sömürülmesi amacıyla tedarik edilmesi, sevk edilmesi veya bir yerden başka bir yere nakledilmesi halinde faile altı aydan üç yıla kadar hapis veya yüz günden az olmamak üzere adlî para cezası verilecektir.
İş ve çalışma hürriyetinin ihlali suçunun dördüncü fıkrası ise işçiyi veya işverenlerini ücretleri azaltıp çoğaltmaya veya evvelce kabul edilenlerden başka koşullar altında anlaşmalar kabulüne zorlayan ya da bir işin durmasına, sona ermesine veya durmanın devamına neden olan kişinin cezalandırılacağını belirtmiştir.
- İş ve Çalışma Hürriyetinin İhlali Suçunun Nitelikli Halleri
Türk Ceza Kanunu’muz 119. Maddesinde, ‘hürriyete karşı suçların’ cezalarını arttırıcı ortak nitelikli hükümler düzenlenmiş bulunmaktadır. İş ve çalışma hürriyetinin ihlali suçu için de, TCK 119. Maddedeki ortak hükümler temel cezanın arttırılmasına sebep olacaktır.
Ortak hüküm – Madde 119:
(1) Eğitim ve öğretimin engellenmesi, kamu kurumu veya kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının faaliyetlerinin engellenmesi, siyasi hakların kullanılmasının engellenmesi, inanç, düşünce ve kanaat hürriyetinin kullanılmasını engelleme, konut dokunulmazlığının ihlali ile iş ve çalışma hürriyetinin ihlali suçlarının;
a) Silahla,
b) Kişinin kendisini tanınmayacak bir hale koyması suretiyle, imzasız mektupla veya özel işaretlerle,
c) Birden fazla kişi tarafından birlikte,
d) Var olan veya var sayılan suç örgütlerinin oluşturdukları korkutucu güçten yararlanılarak,
e) Kamu görevinin sağladığı nüfuz kötüye kullanılmak suretiyle,
İşlenmesi halinde, verilecek ceza bir kat artırılır.
(2) Bu suçların işlenmesi sırasında kasten yaralama suçunun neticesi sebebiyle ağırlaşmış hallerinin gerçekleşmesi durumunda, ayrıca kasten yaralama suçuna ilişkin hükümler uygulanır.
SUÇUN MANEVİ UNSURLARI (Kast, Olası Kast, Bilinçli Taksir, Taksir)
- Kast, Olası Kast, Bilinçli Taksir, Taksir:
İş ve çalışma hürriyetinin ihlali suçu Yargıtay’a göre özel kast ile işlenebilen türden bir suç tipidir. Failde bulunması gereken özel kast, mağdurun iş ve çalışma özgürlüğünü ihlal etmeye yönelik olmalıdır. Kast, kanunun maddesinde belirtilen tüm unsurları ayrı ayrı uhdesinde barındırmalıdır. Suçun olası kastla işlenmesi halinde ceza azaltılarak verilecektir.
İş ve çalışma hürriyetinin ihlali suçunun terör amacı ile bir terör örgütünün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi “terör suçu” sayılır ve ceza Terörle Mücadele Kanunu’nun 5. Maddesi gereğince arttırılacaktır.
SUÇUN ÖZELLİK ARZ EDEN DİĞER HUSUSLARI (Teşebbüs, İçtima, İştirak)
- Hukuka Uygunluk Sebepleri, Teşebbüs, İçtima, İştirak:
İş ve çalışma hürriyetinin ihlali suçunun tüm fıkraları bakımından teşebbüs mümkünken, ikinci fıkra bakımından ise teşebbüs zaten bağımsız bir suç olarak üçüncü sonraki fıkrada düzenlendiğinden dolayı ikinci fıkraya teşebbüs mümkün değildir.
İş ve çalışma hürriyetinin ihlali suçunun işlenmesi sırasında uygulanacak “cebrin”, mağdurda kasten yaralamanın netice sebebiyle ağırlaşmış hallerine yol açması halinde, fail ayrıca gerçek içtima kuralları uyarınca hem iş ve çalışma hürriyetinin ihlali suçundan hem de kasten yaralamanın netice sebebiyle ağırlaşmış hallerinden sorumlu olacaktır. Ancak TCK 87. Maddedeki netice sebebiyle ağırlaşmış hal seviyesine varmayan yaralanmalar halinde ise “bileşik suç” hükümleri gereğince fail sadece iş ve çalışma hürriyetinin ihlali suçundan cezalandırılacaktır.
İş ve çalışma hürriyetinin ihlali suçunun aynı kişiye karşı, değişik zamanlarda birden fazla defa işlenmesi veya bir hareketle birden fazla kişiye karşı işlenmesi durumunda zincirleme suç hükümleri uygulanacaktır.
İş ve çalışma hürriyetinin ihlali suçu, iştirak hükümleri bakımından özellik arz eden bir hususa sahip değildir.
İŞ ve ÇALIŞMA HÜRRİYETİNİN İHLALİ SUÇU İLE İLGİLİ YARGITAY KARARLARI
- (Yargıtay 4. Ceza Dairesinin 06.12.2011 tarih ve 2009/23904 E. ve 2011/23199 K)
- İş ve Çalışma Hürriyetinin İhlali Suçu
- TCK 117. Madde
Sanık M.A’nın işyerlerine tüp dağıtan yakınan M.S’yi “bundan böyle kendi bayiinden başka bir yere tüp vermeyeceksin verirsen seni döver öldürürüz” diyerek tehdit ettiğinin anlaşılması karşısında, eyleminin kast açısından özel hüküm niteliğinde olan TCK m. 117’deki iş ve çalışma hürriyetinin ihlali suçunu oluşturacağının gözetilmemesi bozmayı gerektirmiştir. (Yargıtay 4. Ceza Dairesinin 06.12.2011 tarih ve 2009/23904 E. ve 2011/23199K)
- (Yargıtay 4. Ceza Dairesi 02.12.2013 tarih ve 2012/13703 E. ve 2013/30245 K)
- İş ve Çalışma Hürriyetinin İhlali Suçu
- TCK 117. Madde
“Sanığın, yanında çalıştığı dönemden alacağının olduğunu iddia ettiği Mağdur K.nın işyerinin önüne giderek, orada çalışanlarla tartıştıktan sonra, yanında polislerle gelen mağduru görünce ‘Seni öldürürüm yaşatmam’ biçimindeki sözler sarf etmekten ibaret eyleminin TCK’nın 106/1 maddesinin ilk cümlesine uyan tehdit suçunu oluşturduğu gözetilmeden, yerinde olmayan gerekçe ile eylemin iş ve çalışma hürriyetini ihlali olarak nitelendirilip şikayetten vazgeçme nedeniyle düşme kararı verilmesi bozmayı gerektirmiştir.” (Yargıtay 4. Ceza Dairesi 02.12.2013 tarih ve 2012/13703 E. ve 2013/30245 K)
- (Yargıtay 4. Ceza Dairesi, 16.10.2006, 1967/15205. Karar)
- İş ve Çalışma Hürriyetinin İhlali Suçu
- TCK 117. Madde
“Getirtilen İl Trafik Komisyonu kararının suç tarihinden sonra verildiğinin anlaşılmasına göre, katılanın suç tarihinde suça konu duraktan yolcu alma hakkının bulunup bulunmadığının araştırılması ve sonucuna göre sanığın hukuksal durumunun belirlenmesi gerektiğinin gözetilmemesi bozmayı gerektirmiştir.” (Yargıtay 4. Ceza Dairesi, 16.10.2006, 1967/15205. Karar)
- (Yargıtay 4. Ceza Dairesi, 05.06.2000, 2787/4730)
- İş ve Çalışma Hürriyetinin İhlali Suçu
- TCK 117. Madde
“Sanığın mağdurlara ‘bizim ekmek verdiğimiz bakkallara ekmek vermeyin’ demekten ibaret eyleminde çalışma özgürlüğünü engelleme suçunun tehdit öğesinin bulunmadığı gözetilmeden cezalandırılmasına karar verilmesi bozmayı gerektirmiştir.” (Yargıtay 4. Ceza Dairesi, 05.06.2000, 2787/4730)
- (Yargıtay 4.Ceza Dairesi – Karar: 2016/6959)
- İş ve Çalışma Hürriyetinin İhlali Suçu
- TCK 117. Madde
Sanık ile babası olan ve hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilen diğer sanık Mehmet’in, Ürkmez-İzmir hattında mağdurun ise, Kuşadası-Seferihisar hattında yolcu minibüsü çalıştırdıkları, olay günü yolcu alma meselesi yüzünden çıkan tartışmada sanıkların, mağduru “seni yaşatmayacağız, kafanı gözünü kırarız, burdan bir daha yolcu almayacaksın, sizi burdan geçirmeyeceğiz” biçimindeki sözlerle tehdit ettiklerinin kabulü karşısında, sanığın eyleminin TCK’nın 117/1, 119/1-c maddelerinde tanımlanan birden fazla kişi ile birlikte iş ve çalışma hürriyetinin ihlâli suçunu oluşturup oluşturmadığı tartışılmadan, yazılı şekilde hüküm kurulması hukuka aykırıdır (Yargıtay 4.Ceza Dairesi – Karar: 2016/6959)
İLETİŞİMİNİZ HALİNDE ANTORYUM HUKUK BÜROSU ve CEZA AVUKATI ÇALIŞANLARI OLARAK CEZA DOSYALARINIZDA; SORUŞTURMA AŞAMASINDAN MAHKEME SÜRECİNE KADAR HER AŞAMADA SİZİ TEMSİL ETMEYE VE HUKUKİ DESTEK ve DANIŞMANLIK HİZMETİ SUNMAYA HAZIRIZ. ANTORYUM HUKUK BÜROSU OLARAK AVUKAT-MÜVEKKİL ARASINDA KURULAN VEKALET İLİŞKİSİNİ ÖNEMSİYOR, VEKİLLE DUYULAN GÜVENİN GEREĞİNİ YERİNE GETİRMEK İSTİYORUZ. DETAYLI BİLGİ İÇİN İLETİŞİM:☎️ 0534-419-19-91
