EVLİLİĞİN BUTLANI – AV. RIDVAN ÖNAY – ☎️0534-419-19-91

• EVLİLİĞİN BUTLANI NEDİR?

Evliliğin butlanı, Türk Medeni Kanunu’na (TMK) göre hukuken geçersiz bir evliliğin baştan itibaren yok sayılması anlamına gelir. Yani bu tür evlilikler aslında hiçbir zaman geçerli olmamış gibi kabul edilir. Evliliğin butlanı, mutlak butlan ve nisbi butlan olmak üzere iki şekilde ortaya çıkabilir, ancak genellikle “butlan” denildiğinde mutlak butlan kastedilir.

🔴 Mutlak Butlan Nedenleri (TMK m.145-146)

Bu hallerde evlilik kendiliğinden hükümsüzdür, yani mahkeme kararı sadece bu durumu tespit eder:

1. Taraflardan birinin evlenme sırasında evli olması (çok eşlilik)
2. Taraflar arasında evlenme engeli doğuran derecede hısımlık bulunması
   • (örneğin: kardeşler, amca-yeğen gibi yakın akrabalık)
3. Taraflardan birinin sürekli ayırt etme gücünden yoksun olması (örneğin ileri derecede akıl hastalığı)
4. Evliliğin kanuna aykırı olarak yapılması (örneğin resmî memur önünde yapılmaması)
5. Evlilik amacının gerçek olmaması (örneğin sadece vatandaşlık almak için yapılan formalite evlilikler, şayet bu durum ispatlanırsa)

⚠️ Butlan Kararı Nasıl Alınır?

• Mutlak butlan kararını ilgili herkes (eşler, savcı, ilgililer) talep edebilir.
• Karar verilince evlilik başlangıçtan itibaren geçersiz sayılır.
• Ancak çocuklar varsa, evlilik geçerliymiş gibi sonuç doğurabilir (TMK m.152).
• Butlan kararı verilene kadar evlilik, şeklen devam eder gibi görünür.

🟡 Nisbi Butlan (İptal Davası Gerektirir)

Bu tür geçersizlik daha hafiftir ve dava açılmazsa evlilik geçerli sayılabilir. Örnek:

• Ayırt etme gücünden geçici olarak yoksunken evlenmek
• Yanılma, aldatma veya korkutma ile evlenmek

• EVLİLİĞİN MUTLAK BUTLANLA İPTALİ NEDİR?

Evliliğin mutlak butlanla iptali, Türk Medeni Kanunu’na göre evliliğin kesin ve ağır bir hukuki engel nedeniyle başından itibaren geçersiz sayılmasıdır. Bu tür geçersizlik, evliliğin kurucu unsurlarından birinin eksik ya da geçersiz olması halinde ortaya çıkar. Mahkeme kararı ile iptal edilir, ancak karar geriye yürür; evlilik sanki hiç yapılmamış gibi sayılır.

⚖️ TÜRK MEDENİ KANUNU’NA GÖRE MUTLAK BUTLAN SEBEPLERİ (TMK m.145 ve 146)

🔴 TMK m.145 – Mutlak Butlan Nedenleri

1. Taraflardan biri evlenme sırasında evli ise
   • Çok eşlilik Türk hukukuna göre yasaktır.
2. Taraflar arasında evlenmeye engel olacak derecede hısımlık varsa
   • Üstsoy-altsoy (anne-oğul, dede-torun gibi), kardeşler, amca-yeğen gibi
3. Taraflardan biri sürekli olarak ayırt etme gücünden yoksunsa
   • Örneğin ağır akıl hastalığı nedeniyle irade açıklayamayacak durumda olmak
4. Evlenme, evlenme töreni yapılmaksızın veya yetkili memur önünde yapılmamışsa
   • Yani resmi nikah yoksa (imam nikahı yeterli değildir)

🔴 TMK m.146 – Akıl Hastalığı Durumu

• Taraflardan biri evlenmeye engel olacak derecede akıl hastasıysa, evlilik mutlak butlanla geçersiz sayılır.

⚠️ MUTLAK BUTLANIN SONUÇLARI

1. Geçersizlik Başlangıca Etkilidir

• Evlilik, sanki hiç yapılmamış gibi sayılır.

2. Mahkeme Kararı Gerekir

• Mutlak butlan kararı resmen tespit edilir, ancak hüküm doğrudan doğruya doğmuştur.
• Dava, eşlerden biri, savcı veya ilgili herkes tarafından açılabilir.
• Zamanaşımı yoktur.

3. Çocuklar Açısından Koruma Vardır

• Evlilik geçersiz olsa da, bu evlilikten doğan çocuklar evlilik içi çocuk sayılır (TMK m.152).
• Çocuklar ve eşin iyi niyetli olması durumunda bazı hakları korunur.

4. İyi Niyetli Eşin Korunması

• Eğer eşlerden biri evliliğin geçersiz olduğunu bilmiyorsa, iyi niyetli eş bazı haklardan (nafaka, miras gibi) faydalanabilir.

📝 Örnek Olay:

Bir kişi, evli olduğunu gizleyerek başka biriyle evlenmişse bu ikinci evlilik mutlak butlanla geçersiz olur. Mahkeme iptal kararı verdiğinde, ikinci evlilik baştan itibaren hükümsüz sayılır.

• EVLİLİĞİN NİSPİ BUTLANLA İPTALİ NEDİR ?

Evliliğin nispi butlanla iptali, evlenme anında geçici ama önemli bir sakatlık veya irade bozukluğu nedeniyle evliliğin sonradan mahkeme kararıyla geçersiz sayılmasıdır. Mutlak butlandan farklı olarak, nispi butlanda evlilik, başlangıçta geçerli sayılır, ancak iptal davası açılmazsa geçerli kalmaya devam eder.

🟡 TÜRK MEDENİ KANUNU’NA GÖRE NİSPİ BUTLAN SEBEPLERİ (TMK m.148-151)

1. Ayırt etme gücünden geçici olarak yoksunken evlenmek (m.148)

• Örneğin: aşırı sarhoşluk, baygınlık, ağır ilaç etkisi altındayken yapılan evlilik.
• Bu durumda kişi, ayırt etme gücünü kazandıktan sonra evliliği kabul ederse, iptal davası açamaz.

2. Yanılma (m.149)

• Kişi evlenmek istediği kişi dışında biriyle evlenmişse (örneğin ikiz kardeşler karıştırılmış olabilir).
• Eşin kimliği, niteliği ya da evliliğin esaslı unsurları hakkında yanılma varsa (örneğin kişi, eşinin cinsiyetini veya medeni halini bilmeden evlenmişse).

3. Aldatma (m.150)

• Eş, diğer eşi evlenmeye razı edecek şekilde kandırmışsa ve bu kandırma evliliğin sürdürülmesini imkânsız kılacaksa.
  • Örneğin: eşin ağır suç geçmişi, kısırlık, bulaşıcı hastalık gibi önemli bilgiler gizlenmişse.

4. Korkutma (m.151)

• Evlilik, kişiye veya yakınlarına yöneltilen ciddi bir tehdit sonucu yapılmışsa.
  • Örneğin, ölümle tehdit edilerek evlenmeye zorlanmak.

⚖️ NİSPİ BUTLAN DAVASININ ÖZELLİKLERİ

• Sadece ilgili eş tarafından açılabilir.
• Zamanaşımı süresi vardır:
  • Ayırt etme gücünün kazanılmasından, korkunun veya aldatmanın ortadan kalkmasından sonra 6 ay içinde.
  • Her hâlükârda, evlenmenin üzerinden 5 yıl geçtikten sonra artık dava açılamaz.
• Mahkeme kararı verilene kadar evlilik geçerli sayılır.
• İptal kararı verildiğinde evlilik, karar tarihinden itibaren sona erer (geriye etkili değildir).

✅ SONUÇLARI

• Evlilik geçerli gibi devam etmiş olur, ama iptal kararı ile sona erer.
• Çocuklar evlilik içi çocuk sayılır.
• Eşler evlilik süresince kazanılmış haklardan yararlanabilir (nafaka, mal paylaşımı vb.)
• İyi niyetli eş, korunur.

📝 Örnek Olay:

Bir kişi, evleneceği kişinin temiz sicilli, sağlıklı biri olduğunu düşünerek evlenmiştir. Ancak evlendikten sonra eşinin ağır bir ruhsal hastalığı ve sabıkası olduğu ortaya çıkmış, bu da evliliği çekilmez hale getirmiştir. Bu durumda kişi, nispi butlanla evliliğin iptalini isteyebilir.

• YANILMA SEBEBİYLE EVLİLİĞİN BUTLANI NEDİR ?

Yanılma sebebiyle evliliğin butlanı, Türk Medeni Kanunu’na göre eşlerden birinin evlenme iradesini etkileyen önemli bir hata (yanılma) nedeniyle yaptığı evliliğin, nispi butlan (iptal) davası yoluyla geçersiz sayılmasıdır. Bu durumda evlilik, baştan itibaren geçerli kabul edilir, ancak mahkeme kararıyla sona erdirilir.

📚 Yasal Dayanak: Türk Medeni Kanunu m.149

“Evlenme sırasında eşinde bulunan ve evlilik hayatını çekilmez kılacak nitelikteki bir hata yüzünden evlenmiş olan kişi, evliliğin iptalini dava edebilir.”

🔍 Hangi Haller Yanılma Sayılır?

Yanılma, kişinin evlenme iradesini sakatlayan önemli bir yanlış algı durumudur. Şunlar buna örnektir:

1. Evleneceği kişinin kimliği hakkında yanılma

• Kişi, evlenmek istediği kişi dışında biriyle evlenmiş olabilir (örneğin ikiz kardeş karıştırılmış).

2. Evleneceği kişinin nitelikleri hakkında yanılma

• Evleneceği kişinin, evlenmeye razı olmasına neden olan özelliklerinin gerçekte farklı olması:
  • Akıl hastalığı, bulaşıcı hastalık
  • Kısırlık (çocuk sahibi olamayacak olması)
  • Ağır suç geçmişi veya sabıka kaydı
  • Evli olduğunu gizlemesi
  • Ahlaki ya da sosyal değer farklılıklarının çok büyük olması

🟡 Bu tür hatalar, evlilik hayatını çekilmez kılacak düzeyde olmalıdır.

⚠️ Önemli Not:

• Yalnızca önemli ve evliliğin temelini sarsacak hatalar, butlan (iptal) sebebi olur.
• Basit nitelik hataları (boyu farklı çıktı, işi yokmuş vs.) iptal sebebi sayılmaz.

⏳ Dava Süresi (TMK m.152)

• Yanılma öğrenildikten sonra 6 ay içinde dava açılmalıdır.
• Her hâlükârda, evlenmenin üzerinden 5 yıl geçtikten sonra artık dava açılamaz.
• Davayı yalnızca yanılan eş açabilir.

⚖️ SONUÇLAR

• Mahkeme iptal kararı verirse, evlilik karar tarihinden itibaren sona ermiş sayılır.
• Çocuklar evlilik içi doğmuş sayılır (TMK m.152).
• İyi niyetli eşin hakları korunur (örneğin nafaka, mal rejimi gibi konularda).

📝 Örnek Senaryo:

Merve, Mehmet’in bekar ve sağlıklı olduğunu düşünerek evlenmiştir. Ancak evlendikten sonra Mehmet’in aslında evli olduğunu gizlediği ve ciddi bir ruhsal hastalığı bulunduğu ortaya çıkmıştır. Bu durumda Merve, yanılma nedeniyle nispi butlan davası açarak evliliğin iptalini isteyebilir.

• KORKUTMA SEBEBİYLE EVLİLİĞİN BUTLANI NEDİR ?

Korkutma sebebiyle evliliğin butlanı, daha doğru bir ifadeyle korkutma (tehdit) sebebiyle evliliğin nispi butlanla iptali, Türk Medeni Kanunu’na göre eşlerden birinin, ciddi bir korkutma (haksız tehdit) altında evlenmeye zorlanması durumudur. Bu durumda evlilik başta geçerli görünse de, mahkeme kararıyla iptal edilebilir.

📚 Yasal Dayanak: Türk Medeni Kanunu m.151

“Evlenmeye, kendisinin veya yakınlarından birinin hayatı, sağlığı veya namusu yönünden ağır ve yakın bir tehlike ile korkutularak razı olan kişi, evliliğin iptalini dava edebilir.”

💡 Korkutma Sebebiyle Evliliğin Özellikleri

✅ Geçici geçersizlik (Nispi butlan) söz konusudur

• Evlilik, dava açılmadıkça geçerli kalır.
• Ancak mahkeme kararıyla iptal edilirse, karar tarihinden itibaren geçersiz olur.

🔍 Geçerli Korkutma (Tehdit) Unsurları

Aşağıdaki şartlar birlikte gerçekleşmelidir:

1. Ciddi ve ağır bir tehdit olmalı
   • Tehdit edilen şey; kişinin ya da yakınının canı, sağlığı veya namusu olmalıdır.
   • Örneğin: “Eğer benimle evlenmezsen seni veya aileni öldürürüm.”
2. Tehdit evlenmeye zorlamış olmalı
   • Kişi bu tehditten dolayı özgür iradesiyle değil, korkuyla evlenmiş olmalı.
3. Tehdit haksız ve hukuka aykırı olmalı
   • Hukuki bir hak kullanılarak yapılan uyarı (örneğin: “seni mahkemeye veririm”) bu kapsamda sayılmaz.

⏳ Dava Açma Süresi (TMK m.152)

• Tehdit ortadan kalktıktan sonra 6 ay içinde dava açılmalıdır.
• Her hâlükârda evlenmenin üzerinden 5 yıl geçerse, iptal hakkı düşer.
• Dava sadece korkutulan eş tarafından açılabilir.

⚖️ SONUÇLARI

• Evlilik, iptal kararı verilene kadar geçerlidir.
• Kararla birlikte evlilik sona erer.
• Çocuklar evlilik içi çocuk sayılır.
• İyi niyetli eş varsa (örneğin korkutulanın karşı tarafı tehditten habersizse), hakları korunabilir.

📝 Örnek Senaryo:

Zeynep, ailesi tarafından “Eğer falanca kişiyle evlenmezsen seni reddederiz, intihar ederiz” şeklinde tehdit edilmiş, hatta fiziksel baskıya da uğramış ve bu sebeple istemediği halde evlenmiştir. Bu durumda Zeynep, korkutma (tehdit) nedeniyle nispi butlan davası açarak evliliğin iptalini isteyebilir.

• ALDATMA SEBEBİYLE EVLİLİĞİN BUTLANI NEDİR ?

Aldatma (hile) sebebiyle evliliğin butlanı, daha doğru ifadeyle aldatma nedeniyle evliliğin nispi butlanla iptali, eşlerden birinin, diğer eşin evlenmeye razı olmasını sağlamak için kasten ve önemli bir gerçeği gizlemesi ya da yalan söylemesi durumunda söz konusudur.

Bu durumda, evlilik başlangıçta geçerli görünür, ancak aldatılan eş, aldatma nedeniyle iradesinin sakatlandığını ileri sürerek mahkeme yoluyla evliliğin iptalini (butlanını) isteyebilir.

📜 Yasal Dayanak: Türk Medeni Kanunu m.150

“Eşlerden biri evlenmeye razı olurken, diğer eşin namus ve şerefine veya evlilik hayatını çekilmez kılacak nitelikteki kişisel niteliklerine ilişkin olarak hileli davranışlarla aldatılmışsa, evliliğin iptalini dava edebilir.”

🔍 ALDATMA SEBEBİYLE BUTLAN (İPTAL) OLABİLMESİ İÇİN GEREKEN ŞARTLAR:

1. Aldatma kasten yapılmış olmalı (hile/hileli davranış)

• Karşı tarafın, evlenmeye razı etmek için bilerek yalan söylemesi veya önemli bir durumu gizlemesi gerekir.

2. Aldatılan konu evliliğin temelini etkilemeli

• Aldatma, evlilik hayatını çekilmez kılacak önemde olmalı.
  • Örnekler:
    • Ağır suç geçmişi veya cezaevinde olduğunu gizlemek
    • Kısırlık veya cinsel işlev bozukluğu hakkında bilgi vermemek
    • Ciddi psikolojik ya da fiziksel hastalığı gizlemek (örneğin HIV, bipolar bozukluk)
    • Fuhuş geçmişi veya uyuşturucu bağımlılığı gibi sosyal itibarı etkileyen durumları gizlemek

3. Evlenmeye razı olunmasında aldatmanın etkili olması

• Eş, bu gerçeği bilseydi evlenmeyecekti diyebilecek düzeyde kandırılmış olmalı.

⏳ DAVA AÇMA SÜRESİ (TMK m.152)

• Aldatma öğrenildikten sonra 6 ay içinde dava açılmalıdır.
• Her hâlükârda evliliğin üzerinden 5 yıl geçerse dava hakkı düşer.
• Davayı sadece aldatılan eş açabilir.

⚖️ HUKUKİ SONUÇLAR

• Evlilik, mahkeme kararıyla sona erer. Karar ileriye dönüktür (geçmişe etki etmez).
• Çocuklar evlilik içi çocuk sayılır.
• İyi niyetli eşin hakları (mal rejimi, nafaka vs.) korunabilir.
• Aldatan eş, kötü niyetli olduğu için bazı haklarını kaybedebilir.

📝 Örnek Olay:

Mustafa, Ayşe ile evlenmeden önce onun sağlıklı, bekar ve güvenilir biri olduğunu düşünmektedir. Ancak evlendikten sonra Ayşe’nin daha önce cezaevinde yattığı, AIDS hastası olduğu ve bunu bilerek gizlediği ortaya çıkmıştır. Bu durumda Mustafa, aldatma nedeniyle evliliğin nispi butlanla iptali için dava açabilir.

• ANTORYUM HUKUK BÜROSU OLARAK HUKUKİ TÜM UYUŞMAZLIKLARINIZDA YANINIZDA OLMAK İSTİYORUZ. MÜVEKKİL ve AVUKAT ARASINDA KURULAN VEKALET İLİŞKİSİNİ ÖNEMSİYORUZ. ☎️ 05344191991